'French fries' zijn een Belgische uitvinding!

‘Voor mij een groot pak friet met mayonaise alstublieft...’ Het is vrijdagavond, je hebt er een drukke werkweek op zitten, en na een kwartiertje aanschuiven in de lokale frituur met een knorrende maag heb je eindelijk je bestelling kunnen plaatsen. 'Mag er zout op de frietjes?' 

Negen op de tien Belgen smullen wekelijks van een pakje friet met een sausje naar keuze, meestal met nog een paar gefrituurde snacks erbij als guilty pleasure. Voor frituren is vrijdag dan ook steevast frietjesdag, de drukste dag van de week waarbij ze hun omzet maar liefst zien vervijfvoudigen. We lopen in dit land dus helemaal warm van frietjes, dat volgens de traditie ook een typisch Belgische uitvinding zou zijn. 

Hoe komt het dan dat onze populaire aardappelsnack buiten de landsgrenzen steevast de naam ‘French fries’ krijgt? Hoezo, ‘French’? Frankrijk, dat is ‘croissants’, ‘ratatouille’, en ‘goeie kazekes’, maar zomaar krediet ontvangen voor ons ‘Belgisch goud’, dat gaat toch een stapje te ver, niet? 

De rivaliteit met onze zuiderburen blijft groot, zeker sinds de beruchte verloren halve finale tegen Frankrijk op het WK-voetbal in 2018. En toen recent Franse voetbalanalisten in een praatprogramma claimden dat de Belgen op het EK-voetbal snel weer thuis zouden zijn om 'hun frietjes' te eten, stond het land op zijn kop. Maar zijn de frieten nu wel of niet van ons? 

Laat ons voor eens en voor altijd deze discussie beslechten door terug te gaan in de tijd en uit te vissen wie de felbevochten titel van ‘uitvinder van de frietjes’ finaal mag claimen.

Even terug naar de gruwel van de Eerste Wereldoorlog. Europa kreunt onder de bezetting. Britse en Amerikaanse soldaten dringen de Duitsers uiteindelijk terug na een slepende strijd in de loopgraven. Een heleboel hongerige monden om te vullen. Aan het Belgische front leren de soldaten frietjes kennen. Door de chaos en verwarring en omdat ze overal rondom hen Franse woorden horen vallen, gaan ze er per ongeluk van uit dat ze zich in Frankrijk bevinden… Resultaat: een extra adjectief erbij, die voor altijd het internationale imago van de snack zal blijven bepalen. This tastes good, let’s call them 'French Fries' folks!

Leuk verhaaltje voor bij een kampvuur…, maar helaas niet helemaal waar. In 1865 was er namelijk al een Amerikaans kookboek die het had over ‘french fried potatoes’, waarbij een bepaalde manier van bakken werd beschreven als ‘french fried’. Het werkwoord ‘to french’ verwijst daarnaast ook naar een bepaalde manier van snijden, en wordt soms aangehaald als uitleg voor fijngesneden ‘french fries’. Maar de eerste keer dat men in kookboeken verhaalt over deze manier van snijden is verrassend genoeg pas in 1940. 

Zijn frietjes dan toch een Franse uitvinding? Laten we even opnieuw in onze teletijdmachine stappen en onszelf terug zappen naar de tweede helft van de achttiende eeuw. We bevinden ons in Parijs op de Pont Neuf, de op drie na langste brug in de stad, waar een reeks kleurrijke eetkraampjes uitgestald staan. Het is er een drukte van jewelste, en omdat tijdreizen toch wel wat energie van ons heeft geëist, gaan we hongerig op zoek naar wat lekkers om te eten. We bestellen een portie ‘Pommes Pont Neuf’, en die lijken verdacht veel op frietjes. Twee cm dik gesneden stukjes aardappel, je vindt ze vandaag nog steeds in Frankrijk trouwens. Volgens historica ‘Marie Delcourt’ brachten Franse migranten, die destijds op de vlucht waren voor een moordzuchtige keizer met een ongezonde guillotine-verslaving, de ‘Pommes Pont Neuf’ als culinaire vernieuwing mee naar België. Belgen begonnen deze stukjes aardappel vervolgens wat fijner te snijden, et voila…de frietjes waren geboren!

Opnieuw een mooi verhaaltje, maar ook slechts een mythe. Het eerste succesvolle frietkraampje in België was er namelijk al in 1838 op de kermis van Luik. Een zekere mijnheer Frederic Krieger, ‘Fritz’ voor de vrienden’, startte met deze populaire innovatie in de foodcatering sector. Maar tot op de dag van vandaag weet niemand vanwaar hij de inspiratie haalde om stukjes aardappel te beginnen bakken in vet. Er zijn wel enkele vermoedens die ons op het juiste spoor kunnen zetten.

In 1781 publiceerde een zekere historicus met de naam Joseph Gérard een manuscript met een voor Belgen hoopgevend fragment om frietjes als uitvinding te kunnen claimen:

“De inwoners van Namen, Dinant en Andenne hebben de gewoonte om in de Maas kleine visjes te vangen om hun dagelijkse kost te verbeteren, vooral voor de armen. Als het water bevriest, snijden ze aardappelen in de vorm van visjes en frituren ze deze op dezelfde manier.”

Van 'fried fish' naar 'fried potatoes' dus. Het manuscript vermeldt verder dat deze traditie al dateert van 1681. Jammer genoeg is dit ‘familiemanuscript’ nooit in zijn geheel gepubliceerd, en tegenstrijdige bronnen vermelden dat aardappels pas in 1735 in Namen als product ook verkocht werden. Vet was destijds verder niet zo goedkoop, en het lijkt weinig waarschijnlijk dat arme boeren zich het in die periode konden veroorloven om aardappels te beginnen bakken in een luxeproduct. Frietjes zijn dus wellicht zeker nooit ontstaan in de boerenkeuken van weleer.

Zijn frietjes dus een op-en-top Belgische uitvinding? 100% zeker zullen we er nooit van zijn. Het enige dat we zeker weten, is dat mobiele frietkramen wél hun oorsprong vinden in België. Van de eerder vermelde Fritz zijn er aanvragen uit 1838 op papier bewaard gebleven voor een frietkraam in de Sinksenfoor in Antwerpen. Zijn idee werd een overweldigend succes, en vandaaruit drongen de klassieke ‘pommes frites’ ook de restaurants binnen.

Kunnen we dan alsnog frietjes als Belgische uitvinding bestempelen, ondanks de onzekerheid over het ontstaan van de gefrituurde snack? Ons antwoord hierop: You're damn right we can! 

Waarom? Simpelweg omdat wij Belgen frietjes verder verfijnd hebben. Belgische keukens zijn destijds gestart met het principe van frietjes ‘twee keer te bakken’ voor de smaak. En geef toe, échte frietjes bak je twee keer, toch?

Belgian fries are the real stuff! En ook al is het nog geen vrijdag, in Amerika is het vandaag National French Fry Day, dus ga straks zeker eens langs bij het lokale frietkot voor een lekker groot pak friet met saté-kruiden.

En doe er gerust nog maar een portie bitterballen en een frikandel bij ook, ter ere van mijnheer Fritz.

Smakelijk!